Αναδημοσιεύουμε από το περιοδικό Intellectum το άρθρο "Το μαύρο κουτί της Ευρωπαϊκής `Ενωσης" του εξαίρετου Βίκτωρ Τσιλώνη (2 Μαΐου 2004). Σας καλούμε να αναγνώσετε τους διαχρονικούς προβληματισμούς, σχετικά με την μελλοντική πορεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Στις 6 Απριλίου 1994 ο πρόεδρος της Ρουάντα Γιούβεναλ Χαμπγιαριμάνα σκοτώθηκε όταν το αεροπλάνο του συνετρίβη έξω από το Κιγκάλι. Το Μάρτιο του 2004, λίγες εβδομάδες πριν την επίσημη 10η επέτειο της γενοκτονίας της Ρουάντα, η γαλλική εφημερίδα Le Monde δημοσίευσε ένα άρθρο που αποκάλυπτε μεταξύ άλλων ότι το μαύρο κουτί του αεροπλάνου είχε κρατηθεί κρυφά στο αρχηγείο του ΟΗΕ όλο αυτό τον καιρό. Έπειτα από ένα βραχύ διάστημα αντεγκλήσεων και αρνήσεων ο εκπρόσωπος τύπου του ΟΗΕ, Φρεντ Έκχαρντ, παραδέχθηκε τελικά την ύπαρξη του ανεξιχνίαστου μαύρου κουτιού, το οποίο είχε αμελώς βυθιστεί στη λησμονιά την τελευταία δεκαετία.
Παρομοίως, η ευρωπαϊκή διεύρυνση είναι ένα άλλο μυστηριώδες μαύρο κουτί που αναμένει την αποκρυπτογράφηση του από Γάλλους, Έλληνες ή άλλους Ευρωπαίους. Επί του παρόντος κανείς δεν δύναται να προβλέψει πώς και υπό ποιες συνθήκες το ζήτημα της ευρωπαϊκής διεύρυνσης θα εξελιχθεί. Ποια, δηλαδή, θα είναι τα επόμενα κράτη-μέλη, υπό ποιες προϋποθέσεις θα ενταχθούν στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) και αν κάποια ήδη υπάρχοντα μέλη αποχωρήσουν ή όχι.
Υπάρχει βέβαια το ενδεχόμενο κάποιος να διακόψει βίαια τούτο το συλλογισμό και να ισχυριστεί αυθόρμητα ότι το παραπάνω συμπέρασμα είναι εντελώς εσφαλμένο. Με άλλα λόγια, μπορεί ίσως κάποιος να υποστηρίξει με απατηλή πυγμή ότι τα κριτήρια της Κοπεγχάγης, η άρτι τελεσθείσα ευρωπαϊκή διεύρυνση και το ευρέως γνωστό χρονοδιάγραμμα ένταξης νέων κρατών (Ρουμανία, Βουλγαρία το 2007) χαρτογραφούν με ακρίβεια τόσο τη διαδικασία προσχώρησης όσο και το τοπίο της ευρωπαϊκής διεύρυνσης.
Παρ’ όλα αυτά όμως, και σε αντίθεση με το κουτί της Ρουάντα, το μαύρο κουτί της ΕΕ είναι καταδικασμένο να παραμείνει καταχωνιασμένο σ’ ένα μικροσκοπικό αραχνιασμένο υπόγειο για ακόμη περισσότερο καιρό. Δυστυχώς, ένας σημαντικός αριθμός άλυτων και ουσιαστικά αδιασαφήνιστων ζητημάτων, τα οποία δυσχεραίνουν καίρια οποιαδήποτε πρόβλεψη, παραμένουν ακόμη. Τα ζητήματα αυτά χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες: 1) Στον τρόπο εφαρμογής των κριτηρίων της Κοπεγχάγης (τρόπο που προσομοιάζει στη θεωρία της σχετικότητας του Αϊνστάιν). 2) Στην αναποφασιστικότητα και αβεβαιότητα της ΕΕ όσον αφορά την πιθανή εισδοχή συγκεκριμένων κρατών. 3) Στις αποσχιστικές κινήσεις που μπορεί να ανακύψουν στο άμεσο μέλλον.
Πόσο ελαστικός είναι ο τρόπος εφαρμογής των κριτηρίων της Κοπεγχάγης; Ορισμένοι αριθμοί θα μας παρέξουν αποφασιστική βοήθεια . Το μέσο κατά κεφαλήν εισόδημα των δέκα νέων χωρών ισούται περίπου μόλις με το 40% του μέσου κατά κεφαλήν εισοδήματος των προϋπαρχόντων 15 κρατών μελών της ΕΕ. Κι ενώ φυσικά μπορεί να έχουμε μια εξαιρετικά συμπαθή ροπή προς την εθελοτυφλία για τις περιπτώσεις της Κύπρου και της Σλοβενίας, των οποίων το μέσο κατά κεφαλήν εισόδημα φθάνει σχεδόν το 70% του πρωθύστερου μέσου κατά κεφαλήν εισοδήματος, την ίδια στιγμή δεν μπορούμε παρά να μένουμε εμβρόντητοι από το μέσο κατά κεφαλήν εισόδημα της Λετονίας και άλλων πρώην ανατολικών χωρών που κυμαίνεται στον ευρωπαϊκό πυθμένα του 35%.
Μήπως τα οικονομικά αυτά στοιχεία μαρτυρούν ότι τα νέα δέκα μέλη εκπληρώνουν το δεύτερο και το τρίτο κριτήριο των κανόνων της Κοπεγχάγης; Λίγοι θα επέλεγαν το «ναι» αντί για το «όχι».
Όσον αφορά τώρα το δεύτερο προβληματικό ζήτημα, η περίπτωση της Τουρκίας αποτελεί έξοχο παράδειγμα. Το 2013 προβλέπεται ότι ο πληθυσμός της Τουρκίας θα έχει ξεπεράσει το συνολικό πληθυσμό των δέκα νέων μελών-κρατών, ενώ η ενδεχόμενη ενσωμάτωσή της θα καταστήσει χώρες όπως το Ιράκ, το `Ιραν, τη Συρία και το Αζερμπαϊτζάν ως χώρες συνορεύουσες με την ΕΕ. Ως σήμερα το ακανθώδες για πολλά κράτη-μέλη αυτό θέμα έχει περιβληθεί με έναν αινιγματικό καπνό γεμάτο από σκόρπιες υποσχέσεις περί ειδικής σχέσεως μεταξύ της Τουρκίας και της ΕΕ και είναι ακόμη νεφελώδες αν οι διαπραγματεύσεις ένταξης αρχίσουν το 2005, αλλά ακόμη κι αν αυτό συμβεί αποκλείεται η Τουρκία να γίνει μέλος της ΕΕ πριν το 2013 στην καλύτερη περίπτωση.
Σχετικά τώρα με το τρίτο ζήτημα, της πιθανής ευρωπαϊκής διάσπασης, αυτό φαίνεται πως όσο περνάει ο καιρός καθίσταται όλο και πιο περίπλοκο και δυσεπίλυτο. Η αμερικάνικη εξωτερική πολιτική που συνοψίζεται στο δόγμα «όποιος δεν είναι μαζί μας είναι εναντίον μας» φαίνεται να έχει δημιουργήσει τα πρώτα εν πολλοίς ανεπαίσθητα αλλά ωστόσο σοβαρά ρήγματα στον ευρωπαϊκό χώρο χρησιμοποιώντας ως δούρειους ίππους την Αγγλία και τα νέα κράτη-μέλη του πρώην ανατολικού μπλοκ. Με άλλα λόγια, χώρες στις οποίες ασκεί μεγάλη επιρροή και οι οποίες δεν συμμετέχουν ακόμη στη νομισματική ένωση, γεγονός που τις επιτρέπει να σηκώνουν ευκολότερα το αμερικάνικο μπαϊράκι. Αναπόδραστα, πολλά θα εξαρτηθούν από το αποτέλεσμα των προσεχών αμερικάνικων εκλογών: μια δεύτερη εκλογική νίκη του Μπους θα σημάνει την παγίωση των ρηγμάτων στον ευρωατλαντικό άξονα και την ενίσχυση-πολλαπλασιασμό των αποσχιστικών τάσεων με δυσμενείς και άκρως επικίνδυνες συνέπειες για την ΕΕ. Αντίθετα, η εκλογή του φιλελεύθερου διδύμου Τζον-Τζον (Κέρρυ-Εντουάρντς) μπορεί να γίνει η απαρχή επαναπροσέγγισης και συμφιλίωσης της Αμερικής με την Ευρώπη.
Η Ευρώπη δεν μπορεί βέβαια να διευρύνεται αδιάλειπτα σαν ένα μεταλλαγμένο γιγαντιαίο μανιτάρι του οποίου οι φυσικοί μηχανισμοί ανάσχεσης της ανάπτυξης έχουν κατά λάθος αδρανοποιηθεί. Οφείλει να διατηρήσει την ακεραιότητά της και παράλληλα να θέσει συγκεκριμένα γεωγραφικά όρια τα οποία δεν θα πρέπει να υπερβεί, επειδή αναντίλεκτα ο σκοπός της ΕΕ δεν είναι η σύσταση μιας Παγκόσμιας Ένωσης. Αναπόφευκτα, τα εν λόγω όρια δεν δύνανται να ξεπεράσουν αυτά που γενικά γίνονται αντιληπτά με τη λέξη «Ευρώπη», μολονότι το τι ακριβώς υποδηλώνει ο όρος «Ευρώπη» δεν είναι πάντοτε σαφές ή προφανές (π.χ το Ισραήλ θεωρείται τμήμα της Ευρώπης για πολλές αθλητικές διοργανώσεις). Επίσης, η ΕΕ δεν μπορεί να διευρυνθεί ανεξάρτητα από τη θέληση των νέων δυνητικά υποψηφίων χωρών: η Ρωσία αντιμετωπίζει την ΕΕ με ιδιαίτερο σκεπτικισμό αλλά έχει συνάψει ειδικές σχέσεις με Γερμανία, Γαλλία και Ιταλία, η Ελβετία δεν έχει παύσει να τηρεί το πολύτιμο της δόγμα ουδετερότητας, ενώ οι περισσότερες χώρες της πρώην Γιουγκοσλαβίας δεν έχουν συνεργαστεί ακόμη ικανοποιητικά με τη «διεθνή κοινότητα».
Επομένως, δεν μπορούν οι παραπάνω χώρες να εισχωρήσουν στην ΕΕ προτού κατηγορηματικά εκφράσουν τη θέλησή τους υπέρ μιας τέτοιας εξέλιξης, ούτε επίσης μπορούμε στο χρονικό αυτό σημείο να προδικάσουμε το μέλλον της αμερικάνικης εξωτερικής πολιτικής.
Ώσπου να διακριβωθούν όμως τουλάχιστον τα παραπάνω, το ανεξιχνίαστο μαύρο κουτί της Ευρώπης θα αναμένει υπομονετικά την ανακάλυψή του.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Πολιτική Σχολίων
Το «Νομικά Ανάλατα» δεν έχει προς το παρόν ενεργοποιήσει καμία υπηρεσία έγκρισης ή μετριασμού σχολίων. Επίσης, έχει επιτρέψει τα ανώνυμα σχόλια. Οι επιλογές αυτές οφείλονται στην επιθυμία μας να δημιουργηθεί μία κοινότητα γύρω από το ιστολόγιο, η οποία να συζητά και να έχει παλμό.
Όμως, πρέπει να σημειωθούν τα εξής:
- Κάθε σχόλιο αντιπροσωπεύει τον σχολιαστή του και μόνο, και δεν απηχεί κατ’ ανάγκην τις αντιλήψεις του «Νομικά Ανάλατα»
- Υβριστικά, δυσφημιστικά ή άλλα παράνομα σχόλια δε θα γίνονται σε καμία περίπτωση ανεκτά.
- Σε καμία απολύτως περίπτωση δε θα γίνονται ανεκτά υβριστικά σχόλια που απευθύνονται στους υπόλοιπους σχολιαστές του Ιστολογίου.
- Πέρα από τα παράνομα σχόλια, απαγορεύονται τα σχόλια που είναι σκοπίμως εκτός θέματος, άσχετα, προκλητικά και έχουν σκοπό να προκαλέσουν εκρηκτικές αντιδράσεις (Τρολ, Troll).
Το «Νομικά Ανάλατα» διατηρεί το δικαίωμα της απροειδοποίητης και αναιτιολόγητης φραγής (block) χρηστών που έχουν παραβιάσει τους όρους χρήσης.
(από τους Όρους Χρήσης)