Το μπλόκο (1964)

Ο Αδωνις Κύρου για να τιμήσει τους ΕΑΜίτες αγωνιστές, που εκτέλεσαν οι ναζί στο Μπλόκο της Κοκκινιάς, επέλεξε σημαντικούς συνεργάτες για την ταινία του:
Μεμάς Σταύρου - σενάριο. Μίκης Θεοδωράκης - μουσική. Γιώργος Πανουσόπουλος - Γρηγόρης Δανάλης - φωτογραφία. Τάσος Ζωγράφος - σκηνογραφία, πολλούς άλλους καλλιτεχνικούς συντελεστές και τους ηθοποιούς: Μάνο Κατράκη, Κώστα Καζάκο, Γιάννη Φέρτη, Ζωρζ Σαρρή, Ξένια Καλογεροπούλου, Αλεξάνδρα Λαδικού, Θάνο Κανέλλη, Κώστα Μπάκα, Κώστα Μπαλαδήμα, Σταύρο Τορνέ (κινηματογραφιστής), Γιάννη Κοντούλη, Χρήστο Μπεκιάρη, Νίκη Τσιγκάλου, Κούλα Αγαγιώτου, Γιώργο Νέζο, Ειρήνη Κουμαριανού, Θόδωρο Ντόβα, Χριστόφορο Χειμάρα, Κώστα Δίπλαρο, Μαρία Γιουρούση.

Η ταινία (δείτε την εδώ) εξιστορεί τα αληθινά γεγονότα του Μπλόκου, στην Κοκκινιά και τις γύρω περιοχές. Αναδεικνύει τον απαράμιλλο ηρωισμό του λαϊκού αγωνιστή. Ηρωισμό, που μόνο η ανυποχώρητη αντίσταση ενάντια στην καταπίεση μπορεί να καλλιεργήσει. Ο Κύρου θεωρούσε αυτήν την αντίσταση διαχρονικό καθήκον.

Οι δυναμικές ερμηνείες των ηθοποιών, οι σκηνές του Μπλόκου, των βασανιστηρίων, των εκτελέσεων, του ατομικού και συλλογικού ηρωισμού, σε συνδυασμό με την ντοκιμαντερίστικη ματιά του σκηνοθέτη, που συνειδητά απομακρύνεται από το γραφικό μελοδραματισμό, συνθέτουν μια από τις καλύτερες νεοελληνικές ταινίες για την εποποιία της Εθνικής Αντίστασης. Ταινία που διακρίθηκε στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης (1965) και προβλήθηκε και στην «Εβδομάδα Κριτικής» του Φεστιβάλ Καννών (1966).

Το ιστορικό γεγονός

Η τριπλή Κατοχή πλησιάζει στο τέλος της. Ο ναζισμός εντείνει τη βαρβαρότητά του ενάντια στον ελληνικό λαό. Σε μια κακόφημη γωνιά της Κοκκινιάς, Γερμανοί με ντόπιους συνεργάτες τους αναθέτουν σε έναν μαυραγορίτη ρόλο καταδότη. Ο μαυραγορίτης συμβάλλει στο Μπλόκο, που οδήγησε στη σύλληψη εκατοντάδων αγωνιστών, στο βασανισμό και την εκτέλεση 315 ηρώων του λαϊκού και ΕΑΜικού κινήματος.

Ήταν 17 Αυγούστου 1944. Περίπου στις 2.30 το πρωί δεκάδες γερμανικά καμιόνια περικυκλώνουν τις γύρω από την Κοκκινιά περιοχές - από Κορυδαλλό, Αιγάλεω, Δαφνί, Ρέντη, μέχρι Κερατσίνι, Φάληρο και Πειραιά. Μαζί με τους ναζί κατακτητές, καταφθάνει στην προσφυγούπολη, τη «Μικρή Μόσχα», όπως χαρακτηριζόταν η Κοκκινιά, το μηχανοκίνητο τμήμα του δοσίλογου Ν. Μπουραντά. Περίπου 3.000 οπλισμένοι με πολυβόλα, όλμους, μυδράλια, ταχυβόλα, αυτόματα. Γερμανοί και ταγματασφαλίτες κυκλώνουν την πόλη. Επικεφαλής είναι ο συνταγματάρχης Ι. Πλυντζανόπουλος, ο ταγματάρχης Γιώργος Σγούρος και ο διοικητής του μηχανοκίνητου τμήματος της Αστυνομίας Νίκος Μπουραντάς. Στις 6 π.μ. ακούγονται χωνιά στους δρόμους της Κοκκινιάς. Ήταν χωνιά των ταγματασφαλιτών:
«Προσοχή - προσοχή! Σας μιλάνε τα τάγματα ασφαλείας. Όλοι οι άνδρες από 14-60 ετών να πάνε στην πλατεία της Οσίας Ξένης για έλεγχο ταυτοτήτων. Όσοι πιαστούν στα σπίτια τους θα τουφεκίζονται επί τόπου!».

Πανικός στα σπίτια και στους δρόμους. Μερικοί κρύβονται σε στέγες, καταπακτές, πηγάδια. Με υποκόπανους γκρεμίζονται οι πόρτες των παραγκόσπιτων. Με βρισιές και κλοτσιές σέρνονται στην πλατεία της Οσίας Ξένης εκατοντάδες αγωνιστές. Αρκετοί εκτελέστηκαν στα σπίτια τους.

Γυναικόπαιδα οδύρονται, ακολουθώντας τους συλληφθέντες. Οι Γερμανοί καίνε σπίτια. Οι ταγματασφαλίτες λεηλατούν άλλα σπίτια, βρίζουν και χτυπούν τα γυναικόπαιδα. Μια ομάδα ΕΛΑΣιτών αντιστέκεται και έχει θύματα. Γύρω στις 8 π.μ., η πλατεία και οι γύρω δρόμοι πλημμύρισαν από 25.000, περίπου, κατοίκους. Οι Γερμανοί τους χωρίζουν σε ομάδες και πεντάδες, γονατισμένες, με το κεφάλι ψηλά, ώστε οι κουκουλοφόροι να υποδείξουν όποιον θέλουν. Αρκετοί λιποθυμούν από τη ζέστη και τη δίψα. Οι γυναίκες που προσπαθούν να δώσουν λίγο νερό και ψωμί στους συλληφθέντες κακοποιούνται από τους ναζί.

Κοντεύει μεσημέρι. Στην πλατεία εμφανίζονται ελάχιστοι κουκουλοφόροι Κοκκινιώτες. Ο γνωστός χαφιές της Κοκκινιάς, Μπατράνης, βλέπει μέσα στο πλήθος τον λοχαγό του ΕΛΑΣ Αποστόλη Χατζηβασιλείου. Ειρωνικά, του λέει «τα σέβη μου λοχαγέ» και δίνει το σύνθημα. Με ξιφολόγχη του βγάζουν ένα μάτι, του σκίζουν τα μάγουλα και τον περιφέρουν ανάμεσα στο πλήθος, ζητώντας να προδώσει. Ο ΕΛΑΣίτης φωνάζει: «Πατριώτες, σηκώστε το κεφάλι, μη φοβάστε. Δεν πρόκειται να προδώσω κανέναν!». Τον σέρνουν και τον κρεμούν. Πριν ξεψυχήσει, πρόλαβε να φωνάξει: «Πατριώτες εκδίκηση!!!».

Ο τόπος εκτέλεσης ήταν κοντά στην πλατεία της Οσίας Ξένης. Στη μάντρα του υφαντουργείου Παγιασλή, στη συμβολή των οδών Κιλικίας και Θειρών. Η μάντρα γεμίζει με παλικάρια. Ο Γερμανός που βρίσκεται στη Μάντρα εκτελεί τους αγωνιστές, πίνοντας συνεχώς ούζο. Πίνει, βρίζει, πυροβολεί και κραυγάζει «άλες κόμουνιστ καπούτ» («Ολοι οι κομμουνιστές θα πεθάνουν»).

Μια ομάδα εφεδροΕΛΑΣιτών, με επικεφαλής την ξακουστή αντάρτισσα Διαμάντω Κουμπάκη, κρύβεται σε σπίτια συναγωνιστών, στη Νεάπολη, στο βόρειο τμήμα της πόλης. Οι Γερμανοί, πληροφορημένοι από προδότη, γύρω στις 11 π.μ., με καμιόνια ζώνουν την περιοχή και βάζουν φωτιά σε σπίτια. Γερμανοτσολιάδες συλλαμβάνουν, χτυπούν και οδηγούν στη Μάντρα την αντάρτισσα, που τους έλεγε: «Προδότες σαν και εσάς εγώ έφαγα 65!»

Την ώρα της σύλληψης της Διαμάντως Κουμπάκη και της Αθηνάς Μαύρου, στην ίδια περιοχή μια ομάδα ΕΛΑΣιτών, με επικεφαλής τον Θεόδωρο Μακρή, δίνει γενναία μάχη. Κάποιοι ξέφυγαν από το γερμανικό κλοιό. Νεκροί έπεσαν ο Θεόδωρος Μακρής και ο Ιταλός αντιφασίστας, Νίνο ή Πέτρος, που είχε προσχωρήσει στον ΕΛΑΣ.

Στην πλατεία εκατοντάδες γυναίκες προσπαθούν να ξεδιψάσουν τους αγωνιστές. Οι δήμιοι σπάνε τις στάμνες, βρίζουν και κλοτσάνε τις γυναίκες. Τα παιδιά σπαράζουν. Οι ναζί και οι «Ελληνες» συνεργάτες σαρκάζουν. Ο αγωνιστής Κώστας Περιβόλας, καθώς τον διαλέγουν για εκτέλεση, ορμά πάνω στον Ι. Πλυντζανόπουλο και τον πιάνει από το λαιμό. Ο δήμιος τον εκτελεί επί τόπου. Λίγο μετά το μεσημέρι, σταματούν οι εκτελέσεις.

Παράλληλες εκτελέσεις

Πριν τις εκτελέσεις στη Μάντρα, έγιναν κι άλλες ομαδικές εκτελέσεις, στα Καμένα, όπου εκτελέστηκαν 46 αγωνιστές, οι οποίοι μεταφέρθηκαν στα Καμένα, με καμιόνια από την Οσία Ξένη. Πενήντα άλλοι εκτελέστηκαν στα Αρμένικα. Σαράντα κάηκαν ζωντανοί στο Σχιστό. Άλλοι δολοφονήθηκαν στους δρόμους και στα σπίτια τους. Συνολικά 315 ήταν τα θύματα της ναζιστικής θηριωδίας.

Στη Μάντρα σωρός τα πτώματα. Το αίμα πότιζε το χώμα. Οι Γερμανοί διατάζουν τους κουκουλοφόρους να σκυλέψουν τους νεκρούς. Τα κτήνη ορμούν πάνω στους νεκρούς και αρπάζουν όσα αντικείμενα αξίας βρήκαν. Ρολόγια, δαχτυλίδια, βέρες κ.λπ. Αλλά επειδή την προδοσία πολλοί αγάπησαν, τον προδότη κανείς, οι Γερμανοί, πριν ολοκληρώσουν το ανοσιούργημά τους, εκτέλεσαν και κάποιους προδότες, μεταξύ των οποίων τους Μπατράνη και Μπεμπέκογλου.

Το Μπλόκο έληξε στις 6 μ.μ. με διάλεγμα περίπου 8.000 Κοκκινιωτών ομήρων, που οδηγήθηκαν στο στρατόπεδο Χαϊδαρίου. Οι όμηροι, σε φάλαγγα ανά τετράδες, περπάτησαν 7 χιλιόμετρα, εξαντλημένοι από την πολύωρη βαρβαρότητα.

Ο όμηρος, μαχητής του ΕΛΑΣ της Αγ. Σοφίας Πειραιά, Μιχάλης Γρηγοράκης, θυμόταν έναν από τους συνοδούς ταγματασφαλίτες, που σ' όλη τη διαδρομή φώναζε: «Δεν είναι η Κοκκινιά εδώ. Η Γερμανία είναι εδώ. Πάρτε το χαμπάρι. Θα πεθάνετε όλοι». Από το Χαϊδάρι περίπου 1.800 άτομα στάλθηκαν στα γερμανικά στρατόπεδα Μανχάιμ, Νταχάου, Μπούνχεβαλντ, Μπίπλις, Αουσβιτς κ.α.

Αθώωση των προδοτών

Οι ηρωικοί νεκροί της Κοκκινιάς «ξαναστάθηκαν» μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα, καθώς το Μάρτη του 1947 το Γ` Δικαστήριο δωσιλόγων αθώωσε τους προδότες εγκληματίες Πλυτζανόπουλο και Σγούρο (πρωταγωνιστές της σφαγής). Ο Πλυτζανόπουλος έγινε υποστράτηγος του κυβερνητικού στρατού. Ο Σγούρος διορίστηκε διοικητής του 3ου Τάγματος Μακρονήσου. Και ο Ν. Μπουραντάς απαλλάχθηκε, παρότι στο Β` Δικαστήριο δωσιλόγων, αναφερόμενος στο Μπλόκο, ομολόγησε ότι «διευκόλυνε το έργο της Ειδικής και των Ταγμάτων»! Ο ανιψιός του Πλυτζανόπουλου έγινε δήμαρχος Κοκκινιάς επί χούντας και στον τόπο του Μπλόκου τοποθέτησε επιγραφή, που έγραφε: «Προδόται και μασκοφόροι κομμουνισταί, και εαμίται, ελασίται, παρέδωσαν εις τους βαρβάρους κατακτητάς την 17ην Αυγούστου 1944, αγνούς πατριώτας αγωνιστάς της Εθνικής Αντίστασης. Τέκνα ηρωικά της Νίκαιας, οι οποίοι και εξετελέσθησαν εις τον χώρον τούτον».

Πηγή

Κάθε νέα ανάρτηση στο email σας